به گزارش کمیته رسانه و ارتباطات شورای ائتلاف نیروهای انقلاب، انقلاب اسلامی به علت آنکه داعیه دار حکومت علوی می باشد، همواره با دشمنی استکبار جهانی روبرو بوده است. در طول بیش از چهار دهه عمر انقلاب، دشمنان از هرگونه اقدام نظامی، سیاسی، فرهنگی و ترکیبی علیه ملت ایران و با هدف توقف انقلاب دریغ نکرده‌اند.

مقام معظم رهبری در این خصوص می‌فرمایند: « مرتباً تلاش شده، مرتباً فکر شده، به قول خودشان اتاقهای فکرشان مشغول کار بوده است. پول خرج کرده‌اند، مرتباً طرح بیرون داده‌اند، آدم معین کرده‌اند، مأمور گذاشته‌اند، رفت و آمد کرده‌اند؛ در زمینه‌های دیپلماسی هرچه توانسته‌اند، کرده‌اند؛ ولی خب، نتیجه این شده است که جمهوری اسلامی جلو آمده، آنها عقب رفته‌اند.»

ایجاد تفرقه قومی، تحمیل دفاع مقدس، تحریم و محاصره اقتصادی، تهاجم فرهنگی بخشی از راهبردهای دشمن به منظور براندازی جمهوری اسلامی ایران بوده است. با وجود ناکامی های مختلف غربی ها در ضربه زدن به جمهوری اسلامی، هرگز دست از دشمنی برنداشتند و هربار با تغییر روش حرکت دیگری را آغاز کرده اند.

یکی از روشهای دشمن برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران، ایجاد فتنه و اغتشاش در کشور بوده است. در فتنه ۸۸ با صحنه گردانی یک جریان سیاسی داخلی به «طرف‌داری‌ از فتنه‌های داخلی و کمک مالی به معارضان جمهوری اسلامی رو آوردند و تهدیدهای صریح به منظور حمله‌ی نظامی و حتّی هسته‌ای »[۱] کردند.

در ماه های اخیر و درست زمانی که دولت انقلابی با ریل گذاری صحیح جهت بی‌اثرکردن تحریمها گام‌های اساسی برداشت. دشمن «احساس می‌کنند کشور در حال پیشرفت به سمت قدرت همه‌جانبه است و این را نمی‌توانند تحمّل کنند»[۲] و اغتشاشات جدیدی در کشور به راه می اندازد.

اغتشاشات ۱۴۰۱ با وجود شباهت‌های زیاد به فتنه ۸۸، در برخی از زمینه ها و بسترها متفاوت از آن بوده است. لذا در این نوشتار ضمن بررسی تطبیقی زمینه ها و بسترهای فتنه ۸۸ و ناآرامی های اخیر و تفاوت های محور عملیاتی دشمن و عوامل ناکامی آن بیان نماید.

الف- بررسی تطبیقی فتنه ۸۸ و آشوب‌های اخیر

۱-فتنه ۸۸ چگونه شکل گرفت؟

در شرایطی که هنوز رأی‌گیری انتخابات ۸۸ به پایان نرسیده بود، یکی از کاندیدای پیش‌گویانه خبر پیروزی قطعی خود در انتخابات را رسانه‌ای می‌کند. این خبر به‌سرعت تیتر اول رسانه‌های خارجی و برخی از رسانه‌های همسوی داخلی می‌شود تا هر نتیجه‌ای غیرازآن، تقلب در انتخابات به‌حساب آید. اما نتیجه انتخابات چیز دیگری بود و دکتر محمود احمدی‌نژاد با کسب ۶۳/۶۲ درصد آرا در مرحله اول به پیروزی رسید.

با توجه به زمینه‌سازی‌های صورت گرفته، تلاش برای اردوکشی خیابانی از روز نخست اعلان نتایج آغاز و دو نامزد شکست‌خورده هواداران خود را به تجمعات خیابانی برای به‌اصطلاح پس گرفتن رأی خود دعوت کردند. برگزاری جلسه مقام عالی‌رتبه با میرحسین موسوی در ۲۵/ خرداد/۱۳۸۸ و جلسه‌ای دیگر با اعضاء ستادها و نمایندگان نامزدها تأثیری بر اراده جریان فتنه در عدم فتنه‌انگیزی نداشت.

۱-۱- نقش بیگانگان :

محافل دانشگاهی و رسانه‌ای آمریکا، «دفاتر ویژه» آمریکا در کشورهای مختلف و سفارت‌خانه‌های غربی سه کانونی بودند که طی دو دهه و بخصوص در دوره نئوکان‌ها - ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ - فعالیت گسترده‌ای را باهدف «تغییر در ایران» دنبال می‌کردند. در ادبیات دولت بوش «Regime change» موسوم بود. این ادبیات در دوره اوباما هم استمرار پیدا کرد.

بر اساس بررسی‌های انجام‌شده حداقل ۸ «دفتر ویژه» در دبی، بگرام، بیش کک، باکو، سلیمانیه، آمستردام، لندن و واشنگتن به‌منظور ارتباط‌گیری، هماهنگ‌سازی، آموزش و تجهیز به‌مرور و در فاصله سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۸ راه افتادند. این دفاتر بعضاً زیر نظر سیا و پنتاگون فعالیت می‌کردند. در این میان دفتر دبی استثنائاً مستقیماً زیر نظر معاون اول رئیس‌جمهوری آمریکا فعالیت می‌کرد. بر اساس اسناد این دفاتر به سرشاخه‌هایی در تهران وصل و از طریق این سرشاخه‌ها، نخبگان ایرانی در حوزه‌های مختلف را شناسایی و دعوت به همکاری می‌کردند.

علاوه بر این دفاتر ویژه، دست‌کم ۱۷ سفارتخانه غربی شامل سفارتخانه‌های انگلیس، کانادا، استرالیا، فرانسه، آلمان، هلند، بلژیک، سوئیس، دانمارک، فنلاند، کره جنوبی، ژاپن، سوئد، اسپانیا، اوکراین و ... به جمع‌آوری اطلاعات حساس، ارتباط هدفمند با برخی از مراکز نظام، برگزاری جلسات با بعضی از نخبگان سیاسی مخالف نظام دینی، تجزیه‌وتحلیل‌های دوره‌ای و سنجش درجه و ماهیت تغییرات در جامعه ایران مشغول بودند.

بعضی از این سفارتخانه‌ها -‌ بخصوص سفارت انگلیس- تجهیز مخالفان و پشتیبانی مالی از آنان را دنبال می‌کردند. در فتنه سال ۱۳۸۸ بعضی از عوامل سفارتخانه‌های غربی به دلیل حضور مستقیم در آشوب‌های خیابانی بازداشت و محاکمه شدند. [۳]

۲-۱- نقش رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی:

رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در فرایند فتنه ۸۸ از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند؛ که اثرگذارترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• فیس‌بوک: این سایت در بهار ۱۳۸۸ محبوب‌ترین سایت ایرانیان داخل کشور بود. چنین استقبالی فیس‌بوک را بر آن داشت که افزودن زبان فارسی به فیس‌بوک را در اولویت قرار دهد. در آغاز خرداد ۸۸ امکان استفاده از فیس‌بوک به زبان فارسی فراهم آمد.
• توییتر: مرکز دیپلماسی عمومی دانشگاه کالیفرنیای آمریکا در گزارشی بر نقش وب‌سایت‌هایی مانند توییتر در ناآرامی‌های پس از انتخابات ایران پرداخت و تأکید کرد ۹۸ درصد از پیوندهای توییتر درباره ایران، در خصوص انتخابات و ناآرامی‌های پس‌ازآن بود.
• بالاترین: سایت بالاترین به‌عنوان یکی از سایت‌های اشتراک پیوند که بیش از ۳۰ هزار کاربر ثبت‌نام‌شده داشت و موردتوجه گروه‌های مختلف قرار گرفت.
• یوتیوب: محور عمده فعالیت‌های مبتنی بر یوتیوب انتشار فیلم‌ از تجمعات اعتراضی متمرکزشده بود. قرار دادن کلیپ‌هایی با محوریت تمسخر مسئولین بلندپایه نظام جمهوری اسلامی، سیاه نمایی وضعیت مردم در کشور، انعکاس موارد ناهنجار اجتماعی در ایران و موارد غیراخلاقی از مهم‌ترین ویدئوهایی فیس‌بوک بود.[۴]

۳-۱- نقش گروهک‌های ضدانقلاب و تجزیه‌طلب:

عملکرد جریان سیاسی اصلاحات در فتنه ۸۸ باعث شد تا گروه‌های ضدانقلاب با تمام توان به عرصه ناآرامی کشور ورود کنند. جریان مارکسیم، ملی‌گرا، انجمن پادشاهی، روشنفکری سکولار، التقاط و تجدیدنظرطلب تنها بخشی از این جریانات بودند. صدور بیانیه‌های تحریک‌آمیز، ارائه راهکارهای عملی برای ایجاد اغتشاش و مقابله، طراحی عملیات تروریستی ازجمله برنامه‌های گروهک‌های ضدانقلاب در آن ایام بود.

۴-۱- رمز آشوب:

امکان تقلب در انتخابات یکی از کلیدواژه‌های جریان فتنه در ایام رقابت‌های انتخاباتی بوده است. تشکیک در سلامت انتخابات چند ماه قبل از رأی‌گیری و مزورانه از سوی برخی از اشخاص و گروه‌های داخلی تبلیغ و موجبات تشویش اذهان عمومی را فراهم می‌کرد. اکبر هاشمی رفسنجانی در این خصوص می‌گوید: «اگر ناظران و مسئولان برگزاری انتخابات رأی مردم را ضایع کنند.... این کار خیانت و مستوجب عذاب الهی است»[۵]

جریان حامی فتنه با زیر سؤال بردن سلامت انتخابات، آماده‌سازی ذهن مردم برای فهم هرچه بهتر رمز آشوب در روز بعد از انتخابات را انجام داده بود. محمدعلی ابطحی در این خصوص می‌گوید: «اصلی‌ترین اتفاقی که در این انتخابات افتاد و البته در طول برگزاری، قبل و بعد از انتخابات هم مطرح بود، مسئله تقلب است. بنده البته جایی مطرح کردم که تقلب یک اسم رمز آشوب شده است که در آن لشکر سازی برای تقلب وجود داشت و تمرین پهن شدن مردم هم در خیابان‌ها هم در آن موجود بود»

۵-۱- نقش جریان‌ها و احزاب سیاسی داخلی:

جریانات و گروه‌های سیاسی فعال کشور در ایام فتنه به دودسته تقسیم‌شده بودند. گروه‌ها و جریانات اصولگرا ازجمله جامعه مدرسین حوزه علمیه، جامعه روحانیت مبارز، حزب موتلفه و .. از روزهای اول فتنه ۸۸ به‌صورت کامل خود را در برابر انقلاب مخملی قراردادند و از طریق بیانیه‌ها، اطلاعیه‌ها و رسانه‌های رسمی خود اقدامات جریان فتنه را محکوم کردند.

از جمله موضوعات مورد تأکید این جریان سیاسی را می‌توان به فصل الخطاب بودن بیانات رهبر انقلاب اسلامی و لزوم اطاعت از آن، محکومیت هتک حرمت به ساحت امام خمینی (ره)، ضرورت برخورد قاطع با حرمت‌شکنان عاشورا، ضرورت رفاقت و همدلی پس از اعلام نتایج انتخابات و تجلیل از حماسه ۹ دی اشاره کرد.

در مقابل گروه‌های سیاسی اصلاح‌طلب ازجمله حزب مشارکت ایران اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران، مجمع روحانیون مبارز، مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم، حزب اعتماد ملی و ... تمام تلاش خود را به‌منظور حمایت از جریان فتنه انجام دادند. تبلیغ، تقلب و کودتا، درخواست ابطال انتخابات، قانونی خواندن اردوکشی خیابانی بخشی از اقدامات این جریان سیاسی علیه امنیت ملی کشور بود.

مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در شهریورماه ۱۳۸۸ با انتشار بیانیه‌ای نظام را متهم می‌کند و می‌نویسد: «پس از انتخابات اعمال بسیار زشت و ناپسند و خلاف شرع و حقوق مسلم مردم در انتخابات انجام گرفت که قطعاً به‌وسیله مأمورین نظام بوده است؛ برخوردهای خشن و ناروا، دستگیری‌های غیرقانونی و بازداشت‌های غیرانسانی......»

۶-۱- نقش سلبریتی‌ها و اشخاص مشهور داخلی:

تعداد معدودی از سلبریتی ها در فعالیت‌های انتخاباتی میرحسین موسوی حضور پررنگ داشتند که ازجمله آن‌ها می‌توان به لیلی رشیدی، ساعد باقری، سهیل محمودی، شبنم مقدمی، بهاره رهنما، پگاه آهنگرانی و ... اشاره کرد. بااین‌وجود، در سال‌ ۱۳۸۸ به علت آنکه فضای مجازی رشد قابل‌توجه نداشت، قدرت سلبریتی ها در نفوذ میان مردم، توان ارسال پیام و لیدری حوادث کمتر از سال‌های اخیر بود. علاوه بر آن، در میان محکومین فتنه ۸۸ کمتر اسامی سلبریتی دیده می شود و اکثریت فعالین سیاسی می‌باشند.

۷-۱- طیف جمعیتی و ترکیب سنی کنشگران اصلی کف خیابان:

کنشگران اصلی در فتنه ۸۸ نخبگان سیاسی یک جریان خاص و سن افراد حاضر در کف خیابان از دانشجو به بالاتر بود. به علت آنکه در این فتنه جریان سیاسی اصلاحات آتش بیار معرکه بوده است، این جریان تلاش کرد تا تمام حامیان خود را به کف خیابان بکشاند، حامیانی که در گروه‌های سنی مختلف قرار می‌گرفتند.

۸-۱- اهداف استکبار:

استراتژی دشمن در فتنه ۸۸ بر براندازی استوار بود. آن‌ها در تلاش بودند تا براندازی را در قالب دمکراسی و یا همان انقلاب مخملی و رنگی انجام دهند. آمریکا در انقلاب مخملی با کمترین هزینه، نظام‌های مخالف خود را به سقوط و فروپاشی می‌کشاند. این روش در کشورهای گرجستان، لهستان، چک، کرواسی، صربستان، اوکراین و قرقیزستان موفق بود.

جریانات سیاسی در آستانه انتخابات‌ به تحریک مردم، ایجاد آشوب و شایعه‌پراکنی و القاء شائبه تقلب در انتخابات و ابطال انتخاب از طریق رسانه‌ها و جریان سازی‌های کاذب مبادرت می‌ورزیدند و با تأثیرگذاری بر افکار مردم به رفتار آن‌ها علیه نظام سیاسی موجود جهت می‌دادند تا اهداف خود را تحقق بخشند. افشاگری‌ها و اعترافات دستگیرشدگان فتنه ۸۸ در دادگاه و دادخواست ارائه‌شده نشان می‌دهد هیچ‌یک از آن‌ها به تقلب در انتخابات باور نداشتند.

۲- اغتشاشات ۱۴۰۱ چگونه آغاز شد؟     

پس از انتشار رسمی خبر فوت خانم مهسا امینی در بیمارستان کسری تهران در ۲۵ شهریورماه، موجی از فضاسازی معاندین و اعتراضات عمومی ظرف ۴۸ ساعت به راه افتاد. تحریک گسل‌های مذهبی و شکاف شیعه و سنی، تشجیع و اسطوره‌سازی از نوجوانان، جوانان و دانشجویان در اغتشاشات اخیر، ورود مستقیم تجزیه‌طلبان و گروه‌های تروریستی در دستور کار جریان معاند قرار گرفت.

۱-۲- نقش بیگانگان:

غربی‌ها نسبت به «فوت خانم مهسا امینی» نگاهی ابزاری و سوءاستفاده گر داشتند. آن‌ها از بسترها و زمینه‌های نارضایتی‌های موجود در جامعه استفاده و پروژه­ اطلاعاتی خود را بر سوءاستفاده از این بسترها و زمینه­‌ها استوار کردند. نقش اصلی را آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (C.I.A) به عهده داشت و از همکاری نزدیک سرویس اطلاعات انگلیس، سرویس اطلاعات رژیم صهیونیستی، سرویس اطلاعات خارجی آل سعود و چند کشور دیگر برخوردار بود. برنامه­‌ریزی و اجرای عملیاتی بخش عمده­‌ی آشوب­‌ها توسط سرویس موساد با همکاری شقی­‌ترین گروهک­‌های تروریستی صورت گرفت.

پس از آغاز آشوب‌ها در ایران سازمان CIA معادل ۵۳ میلیون دلار با ترک تشریفات اداری- مالی در دو مرحله به سازمان­‌ها ضدانقلاب اختصاص داد. ازجمله اقدامات بیگانگان برای آشوب­ در کشور تأسیس شبکه­‌ی «سازمان‌های همدستان»، برگزاری نشست حقوق بشر اسلو، القای بحران کارآمدی، مطالبه کاذب، تشکیل زنجیره­‌های ارتباط مالی سر شبکه‌های خارجی با مزدوران داخلی، شناسایی و سازمان­دهی شبکه­ی اراذل‌واوباش، حمایت از گروهک­های تروریستی و تلاش برای ائتلاف آن­ها، حضور گروه سازمان سیا در مقر گروهک­های ضدانقلاب و دیدار گروه آمریکایی از مقر گروهک موسوم به پاک بوده است.[۶]

۲-۲- نقش رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی:

دشمنان در برابر جمهوری اسلامی اتاق فکری- رسانه‌ای قدرتمند و مجهزی را سازمان‌دهی کردند، که درصدد ارائه کلان روایت «ناکارآمدی نظام» به‌صورت مداوم و روزانه است. در موضوع فوت خانم مهسا امینی ۳۶۰ میلیون هشتک توسط ۱۴۵ هزار نفر کاربر در هفته اول انتشار داده شد، در اواخر مهرماه ۱۴۰۱ به یک و نیم میلیون نفر رسید یعنی ۳۶۰ میلیون هشتک توسط یک و نیم میلیون اکانت تولید شد.

مرکزیت اصلی موج سازی را مرکز اعتدال سعودی، واحد ۸۲۰۰ رژیم صهیونیستی، «مزرعه ترول‌ سازمان مجاهدین خلق در آلبانی» و مرکز جدید ادعایی فیزیکال در لندن، اکانت های مربوط به نایاک، اکانت های مربوط به توان (بزرگ‌ترین آرایش سایبری درون فضای مجازی که مهناز افشار هم با آن‌ها همکاری می‌کند.) انجام دادند. بر اساس داده‌کاوی‌های صورت گرفته، خوشه پرسپولیسی‌ها با حضور علی کریمی، خوشه فمینیست‌ها با حضور مهناز افشار، گل شیفته فراهانی و پگاه آهنگرانی و خوشه جوانان با تمرکز بر موسیقی و سبک زندگی با محوریت رادیو فردا و رادیو جوان(ضدانقلاب) شکل گرفت.

۳-۲- نقش گروهک‌های ضدانقلاب و تجزیه‌طلب:

در اغتشاشات اخیر گروه‌های سلطنت‌طلب، منافقین و تجزیه‌طلب برای اولین بار باهم متحد شدند و تجمعاتی را در شهرهای مختلف اروپا، کشور کانادا، استرالیا و ... علیه جمهوری اسلامی راه‌اندازی و به‌صورت جمعی شرکت کرده‌اند. بااین‌وجود، اقدامات تروریستی در شاه‌چراغ شیراز و ایذه توسط گروه‌های ضدانقلاب صورت گرفت و عناصر تروریستی با تمرکز در مناطقی از شمال عراق، از این مناطق برای انجام عملیات تروریستی و نفوذ به داخل اراضی ایران استفاده می‌کرده‌اند.

محمدکاظم آل صادق، سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق درباره علت حمله به مواضع تروریست‌های تجزیه‌طلب در منطقه کردستان به شبکه خبری العالم گفت: «جمهوری اسلامی ایران بیش از ۷۰ سند درباره حضور گروه‌های تروریستی مسلح در این منطقه به مسئولان اربیل ارائه کرده است.»[۷]

۴-۲- رمز آشوب:

دشمن با کمک امپراتوری رسانه‌ای دروغ ( ادعای کشته شدن مهسا امینی با ضرب و شتم پلیس) را به‌عنوان رمز آشوب استفاده کرد و با بهره‌گیری کامل از فضای مجازی در راستای اهداف خود که همان تفرقه‌انگیزی و تجزیه‌طلبی ایران است، گام برداشت. دشمن از یک‌سو به‌دروغ پردازی و کشته سازی و از سوی دیگر با راه‌اندازی جنبش رباتی و اجیر کردن مزدوران در فضای مجازی به هشتک سازی روی آورده و با میدان دادن به اکانت های ضدانقلاب و محدود کردن حساب‌های افراد انقلابی، در این مدت تلاش کرد آتش فتنه همچنان روشن بماند.

۵-۲- نقش جریان‌ها و احزاب سیاسی داخلی:

جریان سیاسی انحراف و اصلاحات از موضوع مرگ خانم مهسا امینی به‌عنوان یک فرصت استفاده کردند تا بتوانند برای انتخابات آینده ایران خودشان را احیاء و کارنامه نداشته در حوزه‌های اجرائی را توجیه نمایند. محمود احمدی‌نژاد در روزهای آغازین اغتشاشات اظهار داشت: «طرحی درست کردند که فضای مجازی را محدود کنند. اجازه تجمع که نمی‌دهید، مردم رسانه‌ای هم ندارند، در انتخابات هم که می‌آیند و حرفشان را بارأی ندادن یا رأی باطله و یا رأی دادن می‌زنند، آن را هم گوش نمی‌کنید، حالا می‌خواهید فضای مجازی را هم ببندید!؟»[۸]

رسانه‌های جریان سیاسی اصلاحات در روزهای آغازین اغتشاشات محتوا را تولید و جریان رسانه‌ای خارج از کشور به‌صورت گسترده آن را انتشار می‌کرد. بااین‌وجود در ادامه جریان سیاسی اصلاح‌طلب بازیگر محوری و اصلی نبود و به جریانی منفعل و پیرو و درجه دوم تبدیل شد. محورهای رسانه‌ای آنان حمایت از اغتشاشات ایجادشده، تلاش برای مظلوم‌نمایی از اغتشاش‌گران، نادیده گرفتن اقدامات خرابکارانه و ساختارشکنان اغتشاشگران، متهم کردن نیروهای حافظ امنیت به خشونت و ضرب و شتم جوانان، زنان و .. ، دفاع از شعار عبور از حجاب و هشتک نه به حجاب اجباری، حمایت از سلبریتی ها و مظلوم‌نمایی برای آنان بوده است.

 در سطح راهبردی جریان سیاسی اصلاحات تلاش کرد تا با طرح «مطالبات حداکثری» حاکمیت را میان دوگانه «بحرانی‌تر شدن شرایط در آینده» یا «قبول نسخه اصلاح‌طلبان» قرار دهد. بر همین اساس، طرح گزاره‌های «تشکیل مجلس مؤسسان»[۹]، «برگزاری رفراندوم»[۱۰]، «عذرخواهی نظام از عملکرد گذشته خود»، «توافق با آمریکا به هر قیمتی» و ... را مطرح کرده‌اند.

۶-۲- نقش سلبریتی ها و اشخاص مشهور داخلی و خارجی:

سلبریتی‌ها از طریق نظام، ملت انقلابی و مسلمان به معروفی، مشهوری و ثروت رسیدند. برخی از آن‌ها خیالات خام رهبر شدن و هدایت جامعه را در سردارند. همین تصور سبب شد که سلبریتی‌ها به بهای پول و ثروت بیشتر یا اقامت و تابعیت، دست به ریختن نفت بر روی آتش اغتشاش بزنند یا حتی جزء لیدران اصلی دشمن برای آشوب‌های خیابانی شوند. در این مسیر متأسفانه برخی از آنان دستاویز دشمن شدند و با خط گیری از آن‌هایی که ماهیتشان نامشخص نیست تأمین مالی، اطلاعاتی و رسانه‌ای می‌شوند و لیدری آشوب‌های خیابانی را انجام می‌دهند. ازجمله کنشگران شتاب‌دهنده برای شکل‌گیری و استمرار اغتشاشات سلبریتی هایی مثل علی کریمی، وریا غفوری، امیررضا خادم، جواد نکنام، ساغر آجیلی، مسعود شجاعی و ..... بوده‌اند. [۱۱]

۷-۲- طیف جمعیتی و ترکیب سنی کنشگران اصلی کف خیابان:

 طیف جمعیتی که در اغتشاشات اخیر حضور پیدا کردند، جمعیت زیادی نبوده‌اند. مردم با توجه به تمام مشکلات و دغدغه خود با این بحران همراهی نکردند. برآوردها حضور ۳۵۰ هزار نفر در این اغتشاشات است. غالباً دستگیرشدگان زیر ۲۵ سال سن دارند. در اکثریت آن‌ها اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی مشاهده می‌شود. ۱۹ درصد از دستگیرشدگان سابقه ضد امنیتی دارند و بیشتر تحت تأثیر فضای مجازی قرار گرفتند.

۸-۲- اهداف استکبار:

هدف اصلی دشمن در اغتشاشات ۱۴۰۱ متزلزل کردن ارکان اقتدار نظام، ایجاد شکاف در پیکره واحد امت مسلمان و تضعیف انسجام ملی بوده است. دولت انقلابی در ماه‌های اخیر حرکت کشور به سمت پیشرفت و قدرت همه‌جانبه را سامان بخشید و اقدامات جدی برای برطرف کردن مشکلات انجام داد. سیاست نگاه به همسایه و توازن در سیاست خارجی، فعالیت دانش‌بنیان‌ها، راه‌اندازی کارخانه‌های نیمه تعطیل و ... مستنداتی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها بود. بنابراین، دشمن برای ایجاد مانع در ادامه مسیر پیشرفت ایران، اغتشاشات اخیر را برنامه‌ریزی کرد. به‌عبارت‌دیگر آمریکا «با ایران قوی مخالف است، با ایران مستقل مخالف است.»[۱۲] و قصد تبدیل ایران به گاو شیرده را دارد.

ب- مهمترین تفاوت محورهای عملیاتی دشمن در اغتشاشات ۱۴۰۱ با فتنه ۸۸

۱-فعال‌سازی شکاف فرهنگی و نسلی به‌جای تمرکز بر شکاف و مطالبات سیاسی

 فتنه سال ۱۳۸۸ محتوای سیاسی داشت و با رمز تقلب درصدد وادار نمودن نظام به عقب‌نشینی و برگزاری دوباره انتخابات کلید خورد. خواسته‌های شهروندان معترض نیز عمدتاً سیاسی بودند شعارهای: "نه غزه نه لبنان جانم فدای ایران"، "ابطال انتخابات، پایان اعتراضات" ، "اگر تقلب نبود ملت که اینجا نبود" همگی رنگ و بوی سیاسی داشت. در حالی است که فتنه اخیر محتوایی فرهنگی – هویتی دارد. انشقاق، چند پارگی و تکثیر ارزش‌ها، شیوه‌های زندگی متنوع، خواسته‌های هویتی ناهمسو با شرع و عرف از دیگر ویژگی‌های این دوره از اغتشاشات است. سرشت اعتراضات این دوره نیز تغییر کرده و رادیکال‌تر شده است. اگر اعتراضات سال۸۸، اعتراضاتی در درون نظام جمهوری اسلامی بود و بهانه کذایی این بود که رأیی که من در درون ساختار داده‌ام، کجاست؟ در اعتراضات و مطالباتِ اخیر، «در ساختار» بدل به اعتراضات و مطالباتِ «بر ساختار» شده است.

۲- استفاده گسترده از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در سطح جهانی

 اغتشاشات اخیر یک موضوع محصور در مرزهای جمهوری اسلامی ایران نبود، یک پدیده جهانی بود کــه به‌طور واضح همه دنیا راجــع به آن صحبــت می‌کردند. ایران بــا بزرگ‌ترین کمپین و عملیات رسانه‌ای جهانی مواجه بود. حتی در موضوع جنگ روســیه و اوکرایــن هم ایــن میزان گســتردگی، و هماهنگی و بســیج رسانه‌ای را در دنیا نداشته‌ایم. کوته فکرانهِ اســت که کســی فکــر کند این پدیــده یک پدیدۀ داخلی صرفاً هیجانی اســت و همه را جو گرفتــه و پای‌کار آمده‌اند. به‌طور واضح مشــخص اســت که با یک مدیریت بسیار منسجم و گســترده و یک عملیات بزرگ رسانه‌ای جهانــی طــرف هســتیم. البته به‌طور طبیعــی ممکن اســت در برخی مــوارد کار هیجانــی هم انجام شــود؛ ولی به‌طورکلی بــا یک پدیدۀ جهانی مواجه هســتیم .

 نقش رسانه (مجاز محوری) در اغتشاشات اخیر بسیار عمیق و گسترده بود. نزاع این دوره برخلاف تصور رایج، در رسانه‌ها بود نه در خیابان‌ها. کف خیابان‌ها تنها عرصه‌ای متأثر از فضای رسانه بود که با اتفاقات کوچک و پراکنده نقش رویداد سازی را ایفا می‌کرد اما رسانه با شگردهای فنی و مجازی از این اتفاقات کوچک و پراکنده تصویرسازی گسترده، هدفمند را به نمایش می‌گذاشت. توییترهای ساختگی میلیونی، انعکاس قدرتمند هشتک‌های اعتراضی، تلاش‌های بی‌وقفه شبکه‌های معاند به‌ویژه شبکه سعودی ایرانی اینترنشنال همگی بر نقش شگرف رسانه‌ها در این دوره از اعتراضات حکایت دارد. یکی از نقش‌های مهم رسانه‌ای که منجر به شدیدتر شدن اوضاع می‌شد القای توهم حداکثری بود به این صورت که به مردم به‌ویژه به اغتشاشگران این‌گونه القا می‌شد که تعداد نیروهای معترض در مقام حداکثری بوده، نظام به آخر خط رسیده و بسیاری از شهرستان‌ها در استان‌های مختلف سقوط کرده‌اند!! ناگفته نماند که در فتنه ۸۸ نیز رسانه‌ها نقش مؤثری داشتند اما با توجه به رشد و گسترش رسانه‌های جدید اجتماعی و وسایل ارتباط‌جمعی در طی ۱۰ سال اخیر، طبیعی است که نقش رسانه‌ها در فتنه اخیر بسیار مؤثرتر از قبل باشد.

۳- هدایت و جهت‌دهی برای نقش‌آفرینی حداکثری سلبربتی ها در بستر فضای مجازی

 نقش اظهارات و عملکرد سلبریتی های ورزشی همچون علی کریمی، علی دایی، خواهران منصوری و سلبریتی های هنری همچون کتایون ریاحی، مهران مدیری، احسان کرمی و... حاکی از نقش پررنگ این طیف از افراد در این دوره از اغتشاشات بود. جوسازی بسیار قدرتمند رسانه‌ای که برای این اعتراضات ایجاد شد، تعدادی از هنرمندان را به این نتیجه رساند که اینجا دیگر آخر قضیه است و این قطار(نظام)، به ایستگاه پایانی خود رسیده است. جبهه رسانه‌ای دشمن با ایجاد یک فضای مصنوعی پنجاه و هفتی، افراد مشهور را بر سر یک دوراهی قرارداد: با ما یا با آن‌ها. با مردم یا با حکومت. همین موضوع باعث می‌شد که برخی از هنرمندان مواضع صریحی را علیه نظام اتخاذ نمایند. از طرف دیگر با توجه به حرف‌شنوی و الگوپذیری بانوان و نوجوانان از هنرمندان در این دوره از اغتشاشات، طبیعی بود که این حربه(سلبریتی محوری) موردتوجه گروه‌ها معاند و رسانه‌های وابسته به آن‌ها واقع شود.

۴- تمرکز بر فعال‌سازی واگرایی نسل جدید علیه امنیت ملی

در این دوره از اغتشاشات، نیروهای امنیتی با اغتشاشگرانی مواجه بودند که سنین آن‌ها عمدتاً بین ۱۵ الی ۲۵ سال بود. نسلی که فضای مجازی، بازی‌های رایانه‌ای و شکاف ایجادشده بین آنان و والدینشان تأثیر شایانی در به صحنه کشیدن آنان داشت. این نسل که با القابی همچون نسلZ ، شهروند جهان‌وطنی و شهروندان دیجیتال معرفی می‌شود افرادی را شامل می‌شود که با صفحه‌نمایش زندگی کرده و برای هر فعالیتی از بستر آی تی استفاده می‌کند. ارتباطات این نســل، کاملاً مجازی اســت. طرفدار خلاقیت و روزآمدی هستند و اصولاً با رکود و تکراری شــدن کنار نمی‌آیند. تقریبــاً قانون و عرف خاصــی را نمی‌پذیرند. برای مثال ممکن اســت گاهی روزها بخوابند و گاهی هم شب‌ها. مهم‌ترین دلیل ظهور چنین نسلی جهانی‌شدن، فراگیر شدن ابزارهای ارتباطی، اینترنت ناپاک و ... بوده که جهان زیست این افراد را به این صورت، شکل داده است .

۵- تمرکز دشمن بر فعال‌سازی مطالبات فمینیستی

 از عمده تفاوت‌های این اعتراضات می‌توان به نقش زنان در آن اشاره کرد، به‌گونه‌ای که حضور و کنش زنان در این تجمعات بسیار گسترده‌تر و پررنگ‌تر از گذشته شده است. اغتشاشات این دوره با فوت یک خانم آغاز شد و در مراحل بعد سعی شد با تعابیری همچون انقلاب زنان برای کش‌دار کردن اعتراضات برنامه‌ریزی و نمادسازی کنند. درواقع برخی از ویژگی‌های جنبش‌های فمینیستی را ما در این وقایع می‌بینیم. مشــت معروفی که نماد جنبش‌های فمینیستی اســت در اکثر کارها دیده می‌شود. عکس روسری‌های در حال سوختن و یا موهای در حال قیچی شدن همگی از فراگیری مفاهیم فمینیستی در اعتراضات اخیر است.

۶- فعال‌سازی شکاف‌های قومی و مذهبی

 تابعیت و اهلیت خانم مهسا امینی به استان سنی نشین کردستان بهانه خوبی را برای گروه‌های معاند و تجزیه‌طلب و رسانه‌های بیگانه جهت فعال‌سازی شکاف‌های قومی و مذهبی ایجاد نمود که این نوع اختلافات در دو دهه اخیر خاص این دوران از اغتشاشات است. در این دوره شاهد کشته سازی‌های زنجیره‌ای و انعکاس آن‌ها در مفاهیم و هشتک‌هایی همچون دخترکرد، ترک، بلوچ، ترکمن هستیم که دشمن با دامن زدن به این نوع از شکاف‌ها در جامعه ایرانی برای تضعیف قدرت ملی است.

۷- تزاید خشونت‌طلبی در اغتشاشات

 گستردگی جمعیت و سطح خشونت دو شاخصه مهم در تحلیل اغتشاشات و اعتراضات جوامع مختلف محسوب می‌گردند. وضعیت این دو مؤلفه در اغتشاشات اخیر عبارت بود از: جمعیتی بسیار محدود اما درجه خشونت بالا. البته رسانه‌های معاند درصدد بودند این واقعیت را وارونه نشان دهند یعنی تعداد جمعیت را بسیار گسترده نشان دهند و از بازتاب خشونت‌های بی‌رحمانه یا منصرف می‌شدند و یا اینکه با عبارت «کار خودشان است » آن‌ها را به مسئولین و نیروهای امنیتی نسبت دهند. در خصوص سطح بالای خشونت نیز می‌توان به آتش زدن مأموران پلیس و بریدن گلوی آن‌ها، آتش کشیدن مساجد و تعداد کثیر سلاح‌های کشف و ضبط‌شده توسط نیروهای امنیتی که قرار بوده به دست اغتشاشگران برسد، اشاره کرد.

پ- مهمترین عوامل ناکامی و شکست فتنه‌های ۸۸ و ۱۴۰۱

۱- عنایت، تفضل و امداد الهی

واژه فتنه ازجمله مفاهیمی است که درآیات و روایات بسیاری بر اهمیت آن تأکید شده است. یکی از معانی اصلی فتنه امتحان است. در این معنا طبق نصّ صریح قرآن، انسان در معرض امتحان‌های دائمی است. خداوند متعال می‌فرماید: أَحَسِبَ النّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنّا وَهُمْ لایُفْتَنُونَ . ..وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ (سوره ی عنکبوت، آیه‌ی ۲و۳) آیا مردم چنین پنداشتند که به‌صرف این‌که گفتند ما ایمان به خدا آورده‌ایم رهایشان کنند و بر این ادعا هیچ امتحانشان نکنند؟ ما امّت‌هایی را پیش از اینان امتحان نمودیم این امتحان‌ها گوناگون‌اند و شدّت و ضعف دارند.

معنای دیگر فتنه، «فریب» است . خداوند در آیه ۲۷ سوره اعراف، بندگان را از فریبِ شیطان، این‌گونه بر حذر می‌دارد: َیا بَنیءَادَمَ لَا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطَـنُ کَمَآ أَخْرَجَ أَبَوَیْکُم مِّنَ الْجَنَّةِ ای فرزندان آدم ! مبادا شیطان ، فریبتان دهد ، همچنان که پدر و مادرتان را از بهشت، بیرون کرد. اما راز نجات از فتنه - چه در معنای آزمایش و چه در معنی فریب، چه کوچک باشد و چه بزرگ- در پناه بردن به خدا نهفته است. خداوند حتی پیامبرش را نیز از این قاعده مستثنی نکرده است: وَ إِن کَادُواْ لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنَآ إِلَیْکَ لِتَفْتَرِیَ عَلَیْنَا غَیْرَهُ وَ إِذًا لَا تَّخَذُوکَ خَلِیلاً * وَ لَوْلَا أَن ثَبَّتْنَـکَ لَقَدْ کِدتَّ تَرْکَنُ إِلَیْهِمْ شَیْـئا قَلِیلاً(سوره اسرا، آیه ۷۳ و ۷۴) همانا نزدیک بود که تو را ازآنچه به تو وحی کردیم ، بلغزانند و بگردانند، تا بر ما، جز آنچه را [که وحی کردیم ، ] بر بافی و آنگاه، تو را به دوستی بگیرند؛ و اگرنه چنان بود که تو را استوار داشتیم ، نزدیک بود که اندکی به آنان بگِرایی.

با استناد به آیات فوق قابل نتیجه‌گیری است که تنها خداوند است که از پس فتنه‌ها برمی‌آید و تنها اوست که منجر به حفظ انسان‌ها از فتنه‌های سخت می‌شود. تجربه فتنه‌های اخیر نشان داده که خداوند متعال همواره در شکست فتنه‌ها یار و یاور مردم ایران و مسئولین دلسوز بوده است.

۲- هدایت و مدیریت‌های رهبری

در دهه‌های گذشته، مقام معظم رهبری همواره از ابعاد و ریشه فتنه‌ها آگاه بوده و عاملان اصلی را به‌درستی شناسایی نموده است. جدا کردن صف مردم از ضدانقلاب، استفاده استعاری از الگوهای تاریخ اسلام، جذب حداکثری و دفع حداقلی، فراخواندن مردم به صحنه جهت مهار کردن فتنه از شیوه‌های مدیریتی ایشان در مهار فتنه‌هاست. به‌طور مثال: ایشان در آبان ماه سال جاری در دیدار بادانش آموزان، حضور برخی نوجوانان و جوانان در کف میدان را ظاهر قضیه دانستند و خاطرنشان کردند: این‌ها بچه‌های خودمان هستند و ما با این‌ها بحثی نداریم چون به دلیل برخی هیجان‌ها و احساسات و برخی بی‌دقتی‌ها در مسائل وارد میدان شدند، اما مهم صحنه‌گردانان اصلی هستند که با نقشه و برنامه وارد شدند. افرادی که این جنایت‌ها را انجام می‌دهند چه کسانی هستند و از کجا دستور می‌گیرند؟ البته این‌ها قطعاً بچه‌ها و جوان‌های ما نیستند، باید عاملان این جنایت‌ها شناسایی شوند و هرکسی که ثابت شود در این جنایت‌ها همکاری داشته است، بدون تردید مجازات خواهد شد. (دیدار بادانش آموزان ۱۱/۸/۱۴۰۱)

۳- هوشمندی و بصیرت سیاسی مردم در عدم همراهی با فتنه گران و اغتشاشگران

پیوستگی/عدم پیوستگی طبقه متوسط جامعه به جریان فتنه نقش شایانی در عمق و درجه موفقیت فتنه‌ها دارد. هرچقدر تعداد بیشتری از مردم با فتنه‌ها همراه شوند مدیریت و کنترل اوضاع برای مسئولین سیاسی و امنیتی سخت‌تر خواهد شد. خوشبختانه مردم کشور جمهوری اسلامی ایران در بزنگاه‌های مختلف سیاسی- امنیتی، همواره به‌رغم تمام مشکلات و مسائل اقتصادی که وجود داشته، مسیر خود را از فتنه‌گران جدا نموده‌اند و این خود دلیلی مهم بر شکست فتنه اخیر و فتنه‌های قبلی بوده است. حماسه نهم دی سال ۸۸ و خروش‌های عظیم ملت جهت محکوم کردن اغتشاشات اخیر از جمله محکوم کردن حادثه تروریستی حرم شاه‌چراغ در شیراز نمونه‌هایی از بصیرت و همراهی مردم بوده است که این پیام مهم را مخابره کرد که مردم با وجود تمام مشکلات و گله‌ها هنوز پشتیبان نظام دینی هستند و بر خلاف تلاش مذبوحانه دشمنان در بن‌بست‌نمایی، ناامیدسازی و ناکارآمد جلوه دادن مسئولان، از جمهوری اسلامی ناامید نشده‌اند.

۴- اقدامات مقابله‌ای و هوشمندانه نهادها و مراکز امنیتی و انتظامی

نقش نیروهای امنیتی در خنثی‌سازی فتنه‌های گذشته به‌ویژه فتنه اخیر مثال‌زدنی بوده است. چراکه نیروهای امنیتی ما ضمن برقراری کامل امنیت، متوجه نقشه دشمن در دلسرد نمودن آنان جهت مقابله با اغتشاشات و تلاش آنها برای عصبانی کردن و خون ریختن از سوی نیروهای امنیتی و انتظامی پی بردند و همواره بدون اسلحه برای کنترل ناآرامی‌ها حاضر شدند و نقشه شوم طراحان بیرونی را نقش بر آب کردند و هرگز اسیر توصیه‌های شیطانی آنان نشدند. از طرفی نیروهای امنیتی ضمن توجیه هوشمندانه‌ی مردم بی‌طرف در کف خیابان‌ها، سعی در تشخیص و تفکیک سِره از ناسره برآمدند. به خاطر همین شجاعت و بصیرت نیروهای امنیتی و انتظامی بود که آنان بارها در مراسمات رسمی و غیررسمی توسط مردم گل‌باران و قدردانی شدند.